Als relatietherapeut heb ik een aantal gemeenschappelijke patronen gezien bij de koppels waarmee ik heb gewerkt. De achtervolgings-vluchtcyclus komt zeer vaak voor en is het vermelden waard omdat deze in belangrijke mate bijdraagt tot het uiteenvallen van relaties.
Een liefdevolle en bevredigende relatie vereist een evenwicht tussen twee menselijke behoeften: samenhorigheid en onafhankelijkheid, oftewel afstand en nabijheid.
Wanneer een koppel niet in staat is om dit evenwicht te vinden, kan men terechtkomen in de frustrerende dynamiek van de achtervolger en de afstandnemer.
Wanneer de ene partner samenhorigheid wil, begint die meer contact te zoeken. Voor de andere partner kan dit benauwend of overweldigend aanvoelen, en de angst voor het verlies van ruimte en autonomie kan ertoe leiden dat deze zich gaat terugtrekken. Daaruit kan nog meer achtervolgen voortvloeien, en zo ontstaat al gauw een cyclus van achtervolgen en afstand nemen.
Uiteindelijk krijgt de achtervolger het gevoel dat de pogingen om nabijheid te creëren zijn mislukt. Als reactie op dat gevoel kan woede en kritiek ontstaan, of kan de achtervolger uit onmacht zelfs abrupt een einde maken aan de relatie. Op dat moment wordt de achtervolger degene die afstand gaat houden. De partner die zich in eerste instantie terugtrok, kan tot het besef komen dat de ander ook daadwerkelijk weg kan lopen, en op zijn of haar beurt in de rol van achtervolger terechtkomen. Nabijheid zoeken en afstand nemen zijn normale manieren om in relaties te navigeren onder stress, maar kunnen dus ook een negatieve cirkel in de hand werken waardoor een afstand tussen het koppel ontstaat die steeds moeilijker valt te overbruggen.
Achtervolgers zoeken een gevoel van veiligheid in de aandacht, nabijheid en genegenheid van hun partner. Ze hechten veel waarde aan het open gesprek en het uiten van gevoelens, en wanneer de ander een behoefte aan ruimte aangeeft voelen ze zich persoonlijk afgewezen. Op zoek naar geruststelling en een diepere verbinding gaan de achtervolgers veel vragen stellen of kritiek uiten op hun partner. Dit reactieve gedrag kan helaas ook onbedoeld de ander wegduwen, en zo ontstaat er
enkel nog meer afstand.
Afstandnemers zoeken eerder emotionele afstand en fysieke ruimte wanneer de stress hoog is. Ze genieten van onafhankelijkheid en autonomie, en hebben veel meer de neiging om stil te worden en naar binnen te keren wanneer ze zich angstig voelen in hun relatie. Ze hebben een lage tolerantie voor conflicten, en vluchten eerder in werk en activiteiten buiten de relatie. Desondanks heeft de afstandnemer uiteindelijk ook een behoefte tot verbinding met de ander.
We hebben de neiging om mensen aan te trekken met eigenschappen die we onbewust hebben verstoten. Zo beginnen afstandnemers en achtervolgers vaak relaties met elkaar. Achtervolgers streven naar intimiteit, en zijn zich niet bewust van hun behoefte aan autonomie. Afstandnemers zoeken autonomie, maar hebben onbewust ook behoefte aan intimiteit. Om deze eenzijdigheid in evenwicht te brengen, moet elk een beetje van de tegenovergestelde kwaliteit ontwikkelen
Koppels hebben vaak geen of onvoldoende inzicht in de relationele stijl van de ander, de onderliggende behoeften en de dynamiek die daaruit voortvloeit. Geen wonder dat veel van de interacties dan vastlopen in een vicieuze cirkel van achtervolgen en afstand nemen. Om deze cyclus te doorbreken en het patroon om te zetten in een gezonde relatie, moeten beide partners hun eigen balans vinden tussen afzondering en verbinding. In essentie moet elke partner in staat zijn om alleen
te zijn én om contact te maken met de ander.
Strategieën voor de achtervolger
De achtervolger heeft meestal meer last van de afstand, en is daardoor eerder gemotiveerd om het patroon te veranderen. Een eerste stap hierbij is achterhalen hoe het achtervolgen kan stoppen. Meestal is het een manier om externe rust bij anderen te zoeken, dus is het belangrijk dat de achtervolger leert om de eigen emotionele behoeften in te vullen. Dit vraagt om een grotere focus op zichzelf.
Strategieën voor de afstandnemer
Een afstandnemer moet leren om ongemakkelijke, onrustige of boze gevoelens op een kwetsbare manier te delen en openlijk naar de ander te luisteren. Om nabijheid, vertrouwen en veiligheid in de relatie te cultiveren moet er doelbewust tijd worden gemaakt voor emotioneel contact met de intieme partner. Als de achtervolger weet wanneer er tijd samen zal zijn, kan dit de behoefte onderdrukken om te blijven aandringen op meer aandacht.
Naarmate de achtervolger meer vaardigheden leert om zichzelf te kalmeren en het proces van de relatie te vertrouwen, zal het gevoel van veiligheid en emotionele ruimte toenemen. Afstandnemers zullen zich het meest vrijelijk openen als ze niet worden geduwd, achtervolgd of bekritiseerd.
Wil je meer weten over dit patroon? Het boek ‘The Dance of Intimacy’ van Harriet Lerner is een aanrader.
Relatietherapeute
Kelly Esseldeurs
